Τα παιδιά του σήμερα θα γίνουν ο πολιτισμός του αύριο. Το να φέρνεις ένα παιδί στον κόσμο σήμερα είναι σαν να βάζεις κάποιον μέσα σε ένα κλουβί με τίγρεις. Τα παιδιά δεν μπορούν να χειριστούν το περιβάλλον τους1 και δεν έχουν πραγματικά εφόδια. Χρειάζονται αγάπη και βοήθεια για να τα καταφέρουν.

Πρόκειται για ένα ευαίσθητο πρόβλημα. Συχνά οι θεωρίες για το πώς να ανατρέφεις ή να μην ανατρέφεις ένα παιδί είναι όσες και οι γονείς. Όμως, αν αυτό γίνει εσφαλμένα, μπορεί να προκύψει μεγάλη θλίψη, και ακόμα και να περιπλέξει τα δικά του κατοπινά χρόνια. Κάποιοι προσπαθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους όπως μεγάλωσαν τους ίδιους, άλλοι επιχειρούν το ακριβώς αντίθετο, πολλοί επιμένουν πως τα παιδιά θα έπρεπε απλά και μόνο να τ’ αφήσεις να μεγαλώσουν από μόνα τους. Τίποτα από τα παραπάνω δεν εγγυάται επιτυχία. Η τελευταία μέθοδος βασίζεται σε μια υλιστική2 η ιδέα ότι η ανάπτυξη του παιδιού είναι παράλληλη με την εξελικτική3 ιστορία του ανθρώπινου γένους, πως με κάποιο μαγικό τρόπο, ανεξήγητο, το «νευρικό σύστημα» του παιδιού θα «ωριμάσει» καθώς μεγαλώνει, και το αποτέλεσμα θα είναι ένας ηθικός και καλότροπος ενήλικος,4 και καλότροπος ενήλικος. Παρ’ όλο που η θεωρία αυτή καταρρίπτεται με ευκολία –απλώς με το να παρατηρήσει κανείς το μεγάλο αριθμό εγκληματιών που για κάποιο λόγο το «νευρικό τους σύστημα» δεν ωρίμασε– είναι ένας τεμπέλικος τρόπος να μεγαλώνει κανείς παιδιά κι έτσι αποκτάει κάποια δημοτικότητα. Δεν προνοεί για το μέλλον του πολιτισμού σου ή για τα χρόνια των γηρατειών σου.

Ένα παιδί μοιάζει λιγάκι σαν άγραφη πλάκα. Αν γράψεις τα λάθος πράγματα πάνω της, θα λέει τα λάθος πράγματα. Αλλά, σε αντίθεση με μια πλάκα, ένα παιδί μπορεί ν’ αρχίσει να γράφει από μόνο του· το παιδί τείνει να γράφει ό,τι έχει ήδη γραφτεί. Το πρόβλημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι, ενώ τα περισσότερα παιδιά μπορούν να είναι πολύ ευπρεπή, μερικά γεννιούνται παράφρονες και, σήμερα, μερικά γεννιούνται ακόμα και τοξικομανείς· όμως τέτοιες περιπτώσεις είναι λίγες και σπάνιες.

Δεν είναι καλό απλά και μόνο να προσπαθείς να «εξαγοράσεις» το παιδί με ένα βουνό από παιχνίδια κι αγαθά ή να το κάνεις να ασφυκτιά και να το προστατεύεις· το αποτέλεσμα μπορεί να είναι εξαιρετικά άσχημο.

Πρέπει κανείς να αποφασίσει τι είναι αυτό που ο ίδιος θέλει το παιδί του να γίνει. Αυτό καθορίζεται από αρκετά πράγματα: α) από αυτό που βασικά μπορεί να γίνει το παιδί λόγω έμφυτων ικανοτήτων και δυνατοτήτων, β) από αυτό που θέλει το παιδί να γίνει πραγματικά, γ) από αυτό που θέλει κάποιος να γίνει το παιδί, δ) από τα διαθέσιμα μέσα. Όμως, θυμήσου πως, όπου κι αν καταλήγουν όλα αυτά, το παιδί δε θα επιβιώσει καλά εκτός κι αν γίνει τελικά αυτοδύναμο και πολύ έντιμο. Αλλιώς, το τελικό αποτέλεσμα πιθανόν να είναι ένα παιδί που είναι βάρος σε όλους, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού του.

Όση κι αν είναι η αγάπη σου για το παιδί, θυμήσου πως, μακροπρόθεσμα, το παιδί δεν μπορεί να επιβιώσει σωστά αν δεν το καθοδηγήσει κάποιος να κάνει κάποια βήματα πάνω στο δρόμο για την επιβίωση. Αν το παιδί ακολουθήσει λάθος δρόμο, δε θα είναι τυχαίο· η σύγχρονη κοινωνία είναι κομμένη και ραμμένη έτσι ώστε να αποτύχει ένα παιδί.

Θα βοηθήσει εκπληκτικά αν κερδίσεις την κατανόηση και τη συμφωνία ενός παιδιού ν' ακολουθήσει τα διδάγματα5 που περιέχονται σ' αυτό το βιβλίο.

Αυτό που είναι πράγματι αποτελεσματικό είναι απλώς να προσπαθείς να είσαι φίλος του παιδιού. Είναι σίγουρα αλήθεια πως το παιδί χρειάζεται φίλους. Προσπάθησε να βρεις ποιο είναι το πρόβλημα του παιδιού πραγματικά, και, χωρίς να καταπνίγεις τις δικές του λύσεις, προσπάθησε να βοηθάς να το λύνει. Παρατήρησέ το – αυτό ισχύει και για τα μωρά ακόμα. Άκουσε αυτό που σου λένε τα παιδιά για τη ζωή τους. Άφησέ τα να βοηθούν – αν δεν το κάνεις πνίγονται από ένα αίσθημα υποχρέωσης6 που πρέπει μετά να καταπιέσουν.

Θα αποτελέσει τεράστια βοήθεια για το παιδί αν κερδίσεις την κατανόησή του κι έχεις τη συμφωνία του να ακολουθήσει αυτόν το δρόμο προς την ευτυχία και το βάλεις να τον ακολουθήσει. Θα μπορούσε να έχει μια τεράστια επίδραση στην επιβίωση του παιδιού – και στη δική σου.